نشانه‌های حضور معنوی حضرت مهدی(عج)

نشانه‌های حضور معنوی حضرت مهدی(عج)/بخش اول
سفیر خوزستان بنقل از مجد دز:حجت الاسلام زارع – مدیربنیادفرهنگی حضرت مهدی موعود شهرستان دزفول
مقدمه
عصر غیبت، عصر دودلی ها و شک و تردید است. در این دوره، فتنه های گوناگون و اندیشه های رنگارنگ پیدا می شوند، حال اگر ما به حضور معنوی امام زمان اعتقاد داشته باشیم، در صحنه ی عمل هیچ وقت دچار لغزش و دودلی نمی شویم و با یقین کامل برای فردایی روشن آماده می شویم . البته این در صورتی است که ما به اعتقاد صحیح و محکمی دست پیدا کنیم که نتیجه این اعتقاد، دوری از گناه، و عشق و محبت عمیق نسبت به امام عصر می باشد و در ایفای وظایفی که در دوره ی غیبت برعهده ی ماست، کوشا می شویم. لذا بررسی حضور معنوی امام در جامعه فواید زیر را به دنبال دارد:
۱- پیروان آن حضرت، امام خود را حاضر و ناظر بر خود می یابند و می دانند که ایشان از اعمال شیعیان، آگاه و از فداکاری ها و مجاهدت های مومنان اطلاع دارد.
۲- مردم احساس می کنند، با امام حاضر و ناظر خود، می توانند گفتگو کنند، خواسته ها و تمایلات درونی شان را با ایشان در میان گذارند و برای به دست آوردن رضایت ایشان، با امید و نشاط و پویایی تلاش کنند.
۳- جامعه به صورت های گوناگون از هدایت های امام و از ولایت معنوی ایشان برخوردار می شود.
برای اثبات حضور معنوی امام عصر دلایل فراوانی می‌توان اقامه نمود که برخی از آنها از این قرار است:
۱٫ سلام بر امام زمان
سلام یعنی کنار بودن از آفات ظاهری و باطنی و معنای دیگر آن درود و تحیت فرستادن است و زمانی که گفته می شود: السلام علیک، روح معنا چنان است که خدا تو را از تمام آفات و بلیّات محفوظ و سلامت بدارد و از هر نوع ناراحتی و گزند روحی و جسمی بر کنار دارد ، خدا تو را در رحمت واسعه خود جایگزین کند و نیز نمایانگر تواضع و فروتنی، در برابر اولیاء حق و آنهایی که دوست خدا هستند و خدا آنها را دوست می دارد.
انواع سلام
سلام برائمه معصومین انواع مختلفی دارد :
۱٫ گاهی سلام بر اجساد مطهر ایشان است که در زیارت نامه ها می خوانیم: « السلام علی اجسادکم » و معنای آن سالم بودن اجساد ایشان از عیوبی است که موجب تنفر جامعه از ایشان شود و نیز مبرا بودن وجود مادی ایشان از این که در رحم های آلوده به شرک و گناه قرار گیرد. و مرحوم شیخ صدوق و شیخ مفید در باره اجداد پیامبر اسلام (ع) می فر مایند: اجماع اهل حق دلالت دارد بر این که پدران آن حضرت تا حضرت آدم (علیهم السلام ) موحد بوده اند.
۲٫ گا هی سلام بر ارواح طیبه ایشان است و می گوییم: «السلام علی ارواحکم »
۳٫ گاهی سلام به طور مطلق آمده است «السلام علیکم»، این گونه سلام، ظاهرا بر حقیقت ایشان است و به خلقت نوری آنان اشاره دارد، آن حقیقتی که تقدم رتبی بر وجود مادی ایشان و سایر مخلوقات داشته و با جسم و روح ایشان و محیط بر آن می باشد و تمامی معانی سلام که قبلا گفته شد نسبت به این حقیقت نیز صدق می کند.[۱]
چرایی سلام در زیارات معصومین
الف و لامی که بر سر سلام در جمله السلام علیک، داخل شده است برای ابتدا است، اگر بگوییم برای عهد ذهنی است هم اشکالی ندارد. کاف در علیک کاف خطاب است و اشاره به این است که امام حاضر است و کلام ما را می شنود ، کما این که در زیارت ائمه (ع) آمده است: « اشهد انک تسمع کلامی و ترد جوابی و انت حی عند ربک مرزوق » گواهی می دهم که کلام مرا می شنوی و جوابم را می دهی و نزد پروردگارت زنده هستی و روزی خوری.
بنا براین امام شاهد و ناظر بر سلام کننده است و لذا باید در مقابل امام ادب را مراعات نمود و همچنین سلام هایی که به اهل بیت می کنیم بیانگر این است که خود را حقیر و آن بزرگان را تعظیم و عشق خود را به آنها و همچنین ابراز و علاقه و وابستگی خود را به ایشان اظهار نموده و به این وسیله از آنها استدعای تفقد و دلجویی می کنیم.
وقتی ما به ائمه (علیهم السلام) سلام می دهیم در واقع بین ما و آنها مواجهه و مقابله ایی است و ما به آنها عرض ادب می کنیم. البته امامان (علیهم السلام ) همیشه حضور دارند، نه این که با سلام کردن ما حضور پیدا می کنند. پس اهل بیت در همه جا حضور دارند و غیبتی ندارند. مثلا در زیارت امام رضا (ع) می خوانیم: «اشهد انک تسمع کلامی و ترد سلامی و تشهد مقامی». من شهادت می دهم که تو سخن مرا می شنوی و سلامم را رد می کنی و در آنجایی که ایستاده ام، مشاهده ام می فرمایی. و همچنین خداوند متعال به پیامبرش که پیوسته تحت تربیت و تأدیب او بود فرمود: با این تحیت، بشارت مؤمنانی را که به مجلس تعلیم و تربیت تو حاضر می شوند پذیرا باش. در قرآن کریم می فرماید: «وَ إِذَا جَاءَکَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بَِآیَاتِنَا فَقُلْ سَلَامٌ عَلَیْکُمْ».هر گاه آنان که به آیات ما می‏گروند نزد تو آیند بگو: سلام بر شما باد [۲]
بر همین اساس به ما نیز آموخته اند که هنگام شرف یابی به محضرشان حتی پس از ارتحال، با جاری کردن همین تحیت بر زبانمان، ارادت و اخلاص خود را ابراز کنیم. [۳]
۲٫ امام زمان شاهد بر مخلوقات
در فرازهایی از زیارتی مثل جامعه کبیره و در وصف امامن معصوم می‌گوییم:« وشهداء علی خلقه» گواهان بر مخلوق خداوند. در این فراز ، یکی از موارد خشنودی خداوند متعال را نسبت به ائمه عرضه می داریم. خداوند شما را گواهان بر خلقش قرار داد. ابتدا معنای شهادت و شهدا باید بیان شود تا معنای این فراز روشن شود.
شهادت به حضور در واقعه ای و مشاهده با چشم ظاهری و یا بینایی باطنی ( بصیرت ) گفته می شود. لذا اطلاق لفظ شهود به حضور تنها (بدون مشاهده ) و لفظ شهادت به حضور با مشاهده، مناسب تر است، این لفظ به گفتاری که از روی علمی که با مشاهده چشم ظاهر یا باطن حاصل شود نیز اطلاق می شود. [۴] در مسائل اجتماعی نیز همین مقصود است که در مقام نزاع و کشمکش های اجتماعی ، مردم برای کارهای خود گواه می گیرند تا هنگام نزاع بتوانند در محاکم قضایی با شهادت شاهد بر وقوع امری آن را اثبات کنند.
مقصود از شهادت بر خلق
پس از آنکه اصل شهادت مسلم گشت باید بدانیم که مقصود از شهادت بر خلق چیست؟ در این باره چند قول مطرح است:
اول: آنکه مقصود از شهادت بر مردم، شهادت بر اعمال آنها است. آن اعمالی که بر خلاف حق در دنیا انجام داده اند.
دوم: آنکه مقصود، بیان حق و دین است یعنی امامان (علیهم السلام) شهادت می دهند که حق را به مردم گفته اند و احکام دین را بیان نموده اند. چنان که رسول خدا هم شهادت می دهد که دین را به اوصیا رسانده است.
سوم: آنکه شهادت می دهند برای انبیاء سلف، که آنان احکام را به مردم ابلاغ نموده اند و امت مقصر است نه نبی و رسول. این اقوال را بعضی از مفسرین نقل فرموده اند.
چهارم: بعضی گفته اند مقصود این است که هرکس در دنیا، ائمه(علیهم السلام) را بر ولایت تصدیق کند ایشان هم در قیامت او را تصدیق می نمایند و هر کسی تکذیب کند تکذیبش می کنند و این است معنای شهادت بر خلق.
پنجم: اینکه شاهد را به معنای لغوی بگیریم یعنی حاضر، پس شهدا بر خلق یعنی اعمال خلق بر آنان عرضه می شود و آنان شاهد ما یعنی حاضر و ناظر بر اعمال خلق هستند و چیزی بر آنها مخفی نیست و دلیل این قول روایاتی است که دلالت دارد بر این که هر هفته (و در بعضی از اخبار هفته ای دو مرتبه) اعمال خلق بر امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) عرضه می شود.
پس معنای عبارت چنین می شود: شهدا علی خلقه شما امامان معصوم (علیهم السلام) بر اعمال خلق شاهد یعنی حاضر و ناظر هستید.
ائمه اطهار (:) شاهد و گواه بر مردم
راز این که خدای تعالی، ائمه را به عنوان شاهد و گواه پسندیده و نه غیر آنها را، در همان خصوصیات و کمالات دیگری است که در وجود این بزرگواران (ع) هست. به عبارت دیگر ، شهادت این بزرگان به موجب صفاتی مانند، عصمت، مؤیَّد بودن به روح الله و استقرار در تو حید خدا و شهادت مرضیه و مقبوله خواهد بود. معصومین (ع) از سه جهت شاهد بر خلق می باشند:
۱- آنها شاهد بر اعمال خلقند.
۲- شاهد بر ذوات، با استحقاق ها و لیاقت های آن ذواتند.
۳- شاهد بر مکتوبات خلق هستند. [۵]
فواید شهادت ائمه(:) بر خلق
شاهد بودن ائمه (:) بر ما فوایدی دارد که به چند مورد آنها اشاره می شود:
۱- شاهد بر اعمال هستند تا این که خلق، با این اعتقاد، خودشان را از بدیها دور بدارند.
۲- به جهت اعمال خلق ، شاهد بر آنها هستند تا این که خلق، با اعتقاد به این حقیقت، خود را به انجام فضایل وادارکنند.
۳- این بزرگان شاهد بر اعمال خلقند تا این که دعاها و طلب فیوضات مردم، با اعتقاد به این حقیقت (شاهد بودن معصومین )، روی انتظام باشد و بدانند که اگر اخلاص نداشته باشند، دعا و تضرع بی اخلاصشان مشهود معصومین (علیهم السلام) است، بنابر این بر رد دعاها و تأخیر خواسته هایشان اعتراض نداشته باشند.
۴- معصومین شاهد بر خلقند تا مردم با اعتقاد به این حقیقت که خود و اعمالشان، مشهود معصومین (علیهم السلام) هستند بدانند شایستگی ها و استحقاق ها را در روا شدن حاجات، منظور کنند که اگر چنانچه بدون دعا و تضرع به آنها خواسته هایی عطا شد و یا عطا نشد متوجه باشند که اصلا ذوات و قابلیت هایشان مشهود معصومین (علیهم السلام) بوده و چون اینها وسائط فیضند قابلیت های ذاتی خلق منظورشان بوده و طبق قابلیت ها از خدای تعالی فیض را اخذ و به خلق اعطا و یا از آنها منع کرده اند. پس شهادت معصومین (علیهم السلام)، هم در جنبه های تکوینی و هم در جنبه های تشریعی خلق، دخیل است و مسئله فقط مسئله موعظتی نیست و آنچه این نظریه را تأیید می کند این است که در عبارات آینده همین زیارت داریم که امام (ع) فرمودند: «شهداء دارالفنا و شفعاء دارالبقا».
از این عبارت استفاده می کنیم که مسئله شهادت معصومین بر خلق، بیشتر جنبه دنیوی دارد تا عالم آخرت. در صورتی که آن طوری که شارحین معنا فرموده اند بیشترین ثمره ی شهادت، در آن عالم است . مثلا اگر چنانچه ، مادری فرزندی آورد و فرزند، آن چنان قیافه مطلوبی نداشت و یا بر عکس، با اعتقاد به این حقیقت که معصومین اولا وسائط فیضند، ثانیا فیض الهی را گرفته اند و به این فرزند نوزاد داده اند، در واقع آن اندازه و آن طوری که عوامل و شرایط و در یک کلمه، قابلیت ها ایجاب کرده، معصومین فیض داده اند. بنا بر این حیف و میل و غرضی از طرف معصومین (علیهم السلام) در این مسئله اعمال نشده است چون اینها قابلیت ها را با در نظر گرفتن همه شرایط شاهد بودند و هم چنین در سایر تکوینیات.
۵- معصومین شاهد بر مکتوب خلقند زیرا باید از مقدرات اطلاع داشته باشند تا هر فیضی را به اندازه ای که خدا مقدر فرموده به مستفیض بدهند. در غیر این صورت، وصول فیض، بلاواسطه می شود که محال است و هم چنین باید شاهد بر مکتو بات اعمال باشند تا افراد در قیامت، انتظار و توقع ثواب بیشتر از اندازه استحقاق و یا توقع عقاب کمتر را نداشته باشند.[۶]
دلایلی بر شهادت معصومین (:)
دلایلی بر این که معصومین (علیهم السلام) شاهد و ناظر بر خلق هستند وجود دارد که ما اشاره ای اجمالی به آنها می کنیم:
۱- ما می دانیم که معصومین (علیهم السلام)، مظاهر تامه، تجلی کامله صفات الله ومظهر آیات الهیه هستند و یکی از صفات خداوند شاهد بودن بر همه چیز است.و درقرآن می فرماید: «وَ اللَّهُ عَلىَ‏ کلُ‏ِّ شىَ‏ْءٍ شهَِید». خداوند بر همه چیز آگاه است.[۷] بنابراین خالق هستی همان طوری که به صفت علیم، قدیر، عدل و سایر صفات، تجلی در ذوات طاهره معصومین(علیهم السلام) کرده، همان طور نیز به صفت شهید، در ایشان ظهور نموده با علم به این که این بزرگواران این مظهریت را دارند و به حکم این دلیل ، معصومین شهدا بر خلقند.
۲- هر مشرفی بر تحت اشراف خود شاهد است. معصومین (علیهم السلام) بر تمام خلق الله مشرفند. بنا بر این اشراف آن بزرگان بر ماسوی الله، شهود آنها را نسبت به خلق اقتضا می کند، پس بر همه خلق شاهدند.
۳- دلیل نقلی، که بر دو نوع است : الف ) دلیل مرکب از عقل و نقل ب) دلیل نقلی بسیط
الف ) دلیل مرکب از عقل و نقل: خدای تعالی به پیامبرش فرمود: «فَکَیْفَ إِذَا جِئْنَا مِن کلُ‏ِّ أُمَّهِ بِشَهِیدٍ وَ جِئْنَا بِکَ عَلىَ‏ هَؤُلَاءِ شهَِیدًا». چگونه است آن وقتی که برای هر امتی شهیدی بیاوریم و تو را هم بر اینان شاهد بیاوریم.[۸]
و همچنین در آیه ای دیگر فرمود: «إِنَّا أَرْسَلْنَاکَ شَاهِدًا وَ مُبَشِّرًا وَ نَذِیرًا» . ماتو را شاهد و مبشر و نذیر فرستادیم[۹]پس رسول خدا(۹) شهید بر خلق است. (جزء نقلی دلیل) و با آیه «أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَکمُ‏ْ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَکُمْ وَ أَنفُسَنَا وَ أَنفُسَکُم»‏ فرزندان و زنان و کسانى را که به منزله خودمان هستند بخوانیم‏ [۱۰]می فهمیم که معصومین (علیهم السلام) مساوی با رسول الله (۹) هستند .
پس یکی از خصوصیاتی که معصومین (علیهم السلام) به حکم مساوات با رسول الله باید داشته باشند، شهید یا شاهد بودن است. در نتیجه معصومین شهید برخلقند ( جزء عقلی دلیل) همان طوری که روایات زیادی ناطق به این معناست.
ب) دلیل بسیط نقلی: در قرآن کریم مؤ منان به معصومین (علیهم السلام) تأویل شده است به جهت این که خطاب آیه به مؤمنین است. و وقتی گفته شود شما مؤمنین عمل کنید، یعنی خود شما عملتان را می بینید معنا ندارد؛ زیرا با ملاحظه مجموعی ، اتحاد رائی و مرئی لازم می آید. بنابر این باید منظور از مؤمنون یک عده خاصی از مؤمنین باشد و آن عده ی خاص به معصومین (علیهم السلام) تأویل شده است. ماحصل دو آیه اول مورد استشهاد این است که معصومین (علیهم السلام) هم شهید بر خلقند و هم شاهد بر خلقند. منتها شاهد بودنشان به اعتبار این است که این صفت با اراده الهی از آنها ، قابل سلب است و شهید بودنشان به این اعتبار است که این صفت برای آنها، صفتی ذاتی و نفسانی است و خداوند اراده سلب آن نمی فرماید. [۱۱]

[۱]. اوائل مقالات ص۲۴۲به نقل از کتاب سیمای مخبتین
[۲]. سوره انعام آیه ۵۴
[۳]. شرح زیارت جامعه کبیره، ج۱ ص ۲۳
[۴]. مفردات الفاظ قرآن ص ۲۵۷ و ۲۶۸
[۵]. مکتوب اعم از کیفرها و پاداشهای عملی و یا اعتقادی و یا مقدرات سالانه ی هر فردی در شبهای قدر است که به موجب آیات سوره قدر و سوره دخان و روایات مناسب با این موضوع ، مقدرات سالانه هر کسی به محضر معصوم عرضه می شود. معمولا شارحین، این عبارت را در یک شعاع حقیقی تفسیر نموده اند و قائلند که معصومین شاهد بر اعمال خلقند که این توضیح باید توضیح موعظتی باشد و کافی نمی باشد.

[۶]. سیمای ائمه،
[۷]. مجادله آیه ۶
[۸]. نساء آیه ۴۱
[۹]. فتح آیه ۸
[۱۰]. آل عمران آیه ۶۱
[۱۱]. سیمای ائمه،